تحقیقات تاریخی: بازنگری در پرونده ای از امیر موید سواد کوهی

در آستانهء جنگ جهانی اول،دامنهء تجاوزات روسها در مازندران گسترش یافت و اراضی سوادکوه هم مورد تعرض آنها قرار گرفت.شیرگاه معروف به دروازهء مازندران،در اواخر 1332 ق./1914م.به دست ژنرال پاتایوف روسی تصرف شد؛اما با تلاش اولیای دولت و امیر مؤید و حامیانش،روسها از اهالی شیرگاه بود و در مقابل پیشنهاد امیر مؤید،نمایندهء مجلس شورای ملی به دولت مبنی بر اجاره دادن خاصلجات به سیف الله خان سرتیپ(مستأجر سابق آن بلوک)،بخشی از اهالی ناراضی شیرگاه،ادعا کردند که قبل از ورود روسها،مورد تعدی و تجاوز افراد امیر مؤید قرار گرفته اند.در این نوشتار،با رویکرد بررسی جایگاه تاریخی این شکایات، نخست به داوری برخی از نویسندگان راجع به این اسناد پرداخته می شود و پس از آن،با نگاهی به حضور روسها در مازندران در اواخر دورهء قاجار،مسئلهء مقابلهء امیر مؤید با روسها در سوادکوه،سیر رخدادهای منجر می شود که مسائل موجود در مناسبات امیر مؤید و بستگانش با رعایا،پر رنگ تر از آنچه واقعیت داشته،منعکس شده است،و همراهان پاتایوف هم در آن بی تأثیر نبوده اند.